Daha önceki bölümlerde, gökyüzünü, dünyadan (öncelikle de ülkemizden) görebildiğimiz şekliyle sadece yıldız ve takımyıldızları ile göz önünde bulundurduk. Bu ve takibeden bölümlerde ise Güneş Sistemimizi ele alacağız. Bunu yaparken şimdiye dek edinilmiş bilgiler ışığında sistemde mevcut cisimlerin hepsine olabildiğince değineceğiz.

Ön Bilgi

Güneş sistemi; güneş, dokuz gezegen, bu gezegenlere ait yaklaşık doksan tane uydu, cok sayıda kuyruklu yıldız ve asteroid, ve madde içeren gezegenler arası ortamdan oluşmuştur. Ayrıca yeni keşfedilmiş ancak resmen isimlendirilmemiş pek çok uydu da içermektedir.

Sistemin iç bölgesi, Güneş, Merkür, Venüs, Dünya ve Mars gezegenlerini, dış bölgesi ise Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün ve Pluto gezegenlerini içerir.

Gezegenlerin yörüngeleri, merkezlerinden birinde güneşin olduğu bir elips şeklindedir. Merkür ve Pluto'nun yörüngeleri nerede ise bir çember şeklindedir. Gezegenlerin yörüngeleri, dünya yörüngesi ile aşağı yukarı aynı düzlemdedir ve bu düzleme ekliptik adı verilir. Ekliptik düzlemle güneş ekvatoru arasında 7 derecelik bir fark vardır. (dünyanın ekseninin, ya da ekvator düzleminin ekliptikle yaptığı 23.5 derecelik açıyı hatırlayın). Yörüngesi ekliptikten en çok sapan gezegen (17 derece ile) Pluto'dur. Sistemin dışından (Güneşin kuzey kutbu doğrultusunda uzak bir noktadan) bakıldığında, bütün gezegenler güneş etrafında aynı yönde (saatin aksi yönünde) dönerler. Kendi eksenlerindeki dönüşleri de Venüs, Uranüs ve Pluto dışında aynı yöndedir.

Temsili şekilde gezegenlerin büyüklükleri gerçekle doğru orantılıdır. Resimde gezegenlerin uyduları gösterilmemiştir, oysa ki, Pluto ve Merkür'den büyük birkaç uydu vardır.

Güneş sistemindeki büyüklük ve mesafeleri daha iyi anlayabilmek için milyardabir (1/1.000.000.000) ölçekte bir modelini inşa etsek. Ortadaki Güneş 1.5 metre çapında, Dünya Güneşten yaklaşık 150 metre uzakta ve 1.3 cm çapında (bir üzüm tanesi büyüklüğünde) görünür ve ay dünyadan 30 cm uzakta olurdu. Jüpiter 15 cm çapında (küçük bir kavun ebadında) ve güneşten yaklaşık 750 m. uzakta, Satürn bir portakal kadar ve güneşten 1.5 km kadar uzakta, Uranüs ve Neptün birer limon kadar, 3 ve 4.5 km kadar uzakta ve en yakın yıldız 40.000 km kadar uzakta olurdu.

Sınıflama

Güneş sistemindeki cisimlerin sınıflandırılması, sistemin şimdiye dek anlatılanlardan çok daha karmaşık bir yapı olmasından dolayı pek de kolay değildir. Klasik olarak, Gezegenler (Güneş çevresinde yörüngesi olan büyük kütleli cisimler) , Uydular (gezegenlerin çevresindeki yörüngelerinde hareket eden değişik büyüklükteki cisimler), Asteroidler (büyüklükleri birkaç yüz km den birkaç metreye kadar değişen, güneş etrafında yörüngeleri olan, yoğunlukları yüksek küçük cisimler), Kuyruklu yıldızlar (güneş çevresinde hayli eksantrik yörüngeleri olan buzumsu kütleler). Ancak güneş sistemi bu sınıflama ile tanımlanamıyacak kadar karmaşıktır.

Gezegenler değişik şekillerde sınıflandırılırlar:

Yapılarına göre:

Büyüklüklerine göre:

Merkür ve Pluto bazen (lesser) minik gezegenler olarak da sınıflandırılırlar, Büyük gezegenler de genelde gaz devleri olarak anılırlar.

Güneşe olan uzaklıklarına göre:

Mars ve Jupiter arasındaki Asteroid kuşağı iki sınıf arasındaki sınırı oluşturur.

Dünyaya bağıl pozisyonuna göre:

Tarihsel olarak

Gezegenlerin kendi çevrelerinde dönüş eksenleri ekliptikle değişik açılar yapar. Aşağıdaki temsili resim Eksen açılarını ve dönüş yönlerini göstermektedir.

---

Bundan sonraki bölümlerde aşağıdaki sıralamaya uygun olarak güneş sistemindeki cisimlerle ilgili bilgilere ulaşacaksınız.

 

Güneş
9 Gezegen;
Merkür
Venüs
Dünya
Mars
Jupiter
Satürn
Uranüs
Neptün
Pluto ve Charon
Gezegenlerin Uyduları;
Dünya'nın Uydusu
Ay
Mars'ın Uyduları
Phobos, Demios
Jupiter'in Uyduları
Metis, Adrastea, Amalthea, Thebe,
Io, Europa, Ganimede, Kallisto,
Leda, Himalia, Lisitea, Elara, Ananke,
Karme, Pasifae, Sinope
ve yeni keşfedilmiş uyduları
Satürn'ün Uyduları
Pan, Atlas, Promete, Pandora,
Epimeteus, Janus , Mimas, Enseladus,
Tetis, Telesto, Kalipso, Dion, Helen,
Reya, Titan, Hiperion, İapetus, Feobe
ve yeni keşfedilmiş uyduları
Uranüs'ün Uyduları
Kordelia, Ofelya, Bianka, Kressida,
Desdamona, Juliet, Portia, Rosalind,
Belinda, Puk, Miranda, Ariel, Umbriel,
Titanya, Oberon, Kaliban, Sikoraks,
Prospero, Setebos, Stefano, ve 1986U10
Neptün'ün Uyduları
Naiad, Talasa, Despina, Galatea,
Larissa, Proteus, Triton, Nereid
Güneş sistemindeki diğer küçük cisimler;
Kuyruklu yıldızlar
Kuiper Kuşağı
Oort bulutu
Asteroidler
Meteorlar ve Meteoritler
Gezegenler arası ortam

 

Güneş sistemine ait bazı cisimleri (ki bunlar sistemin toplam kütlesinin %99.99'unu kapsar) görebilmek için büyük teleskoplara ihtiyacımız yoktur.

Dünya dışında, çıplak gözle görebilecegimiz Güneş Sistemi cisimleri (Parlaklık sırasına göre):
Güneş, Ay, Venüs, Jüpiter, Mars, Merkür, Satürn.

İyi bir dürbün yardımıyla görebileceğimiz Güneş Sistemi cisimleri (Parlaklık sırasına göre):
Yukardakilere ek olarak, Ganimede, Io, Europa, Uranus, Neptune,